مروری بر تاریخچه نوبل و برندگان نوبل 2011

نوبل هر سال دهم دسامبر به افراد منتخب خود در پنج رشته فیزیک، شیمی، پزشکی و فیزیولوژی، ادبیات و صلح جایزه ای اهدا می کند که اسم دریافت کننده آن تا مدت ها و حتی سال ها بر سر زبان ها افتاده و جامعه بشری با دستاوردهای او آشنا می شود.

جایزه نوبل به اسم شیمیدان معروف سوئدی «آلفرد نوبل» است که بخشی از شهرتش را از اختراع دینامیت به دست آورد. اختراع او تبدیل به سلاحی مهلک شد و ناراحتی شدیدش را برانگیخت. تنها کاری او می توانست در این میان بکند، تلاش برای افزایش انگیزه مردم پس از خود، در گسترش صلح و علم و دانش بود. نوبل وصیت کرد که هر سال به پنج نفر از افرادی که در رشته های ذکر شده بیشترین خدمات را به بشر کرده اند. جایزه ای اهدا شود. وصیت او شش سال بعد از پایه گذاری این جایزه و پنج سال از مرگش یعنی در سال 1901 میلادی محقق شد. بانک مرکزی سوئد از سال 1968 میلادی اهدای نوبل اقتصاد را نیز شروع کرده اما این جایزه ارتباطی با بنیاد نوبل ندارد.

علاوه بر این مدت ها این بحث در میان بوده که آیا جایزه نوبل باید به افراد فعال در رشته ریاضی نیز اهدا شود یا خیر؟ مخالفان این مساله معتقدند که وصیت نوبل در مورد افرادی بوده که به طور مستقیم به بشریت یاری رسانده اند. از دید این افراد نظری بودن رشته ریاضی باعث می شود که جزو موارد نظر آلفرد نوبل نباشد؛ هرچند این شایعه وجود دارد که آلفرد نوبل به خاطر خصومتی که با یک ریاضی دان داشت، از ذکر این رشته در بین رشته های نوبل خودداری کرد.

چهار هیات مخصوص بر اساس اسانامه بنیاد نوبل برای تعیین برنده این جایزه و اهدای آن تلاش می کنند: آکادمی سلطنتی علوم سوئد که برندگان رشته های فیزیک و شیمی را مشخص می کند (انتخاب برنده جایزه نوبل اقتصاد نیز بر عده این آکادمی است)؛ آکادمی سوئد که تعیین کننده برنده جایزه نوبل ادبیات است؛ انستیتوی کارولینسکا که در زمینه نوبل فیزیولوژی و پزشکی فعال است و دست آخر نوبل صلح که توسط کمیته نروژی نوبل تعیین می شود. یکی از دلایل اعتبار بسیار زیاد جوایز نوبل، روند پیچیده و دقیق انتخاب برندگان آن است که آن را از دیگر جوایز مطرح حوزه های مختلف متمایز می کند. ابتدا حدود سه هزار نفر باتوجه به شرایط خاص موجود برای هر رشته به عنوان نامزد اولیه دریافت جایزه انتخاب می شوند. نامزدهای جایزه باید افراد در قید حیات باشند. مهلت این مرحله تا 31 ژانویه است. پس از آن، تعداد نامزدها به 200 مورد تقلیل یافته و بنا به نظر کارشناسان، 15 نفر از میان این تعداد انتخاب می شوند. پس از آن گزارش هایی در مورد هر نامزد تهیه شده و رای گیری برای انتخاب برنده نهایی انجام می شود. مدارک مربوط به بقیه نامزدها اعلام نمی شود و برای مدت پنجاه سال مهر و موم می ماند. برندگان جوایز پنج گانه معمولا در ماه اکتبر اعلام می شوند و سپس در ماه دسامبر در عمارت شهرداری اسلو (از سال 1990 تاکنون) یک مدال طلا، دیپلم افتخار و مبلغ 10 میلیون کرون سوئد (معادل 3/1 میلیون دلار آمریکا) به آن ها اهدا می شود.

آنهایی که جایزه نوبل خود را قبول نکرده اند

1 - «لودویک تو» در کنار هنری کسینجر به دلیل نقش شان در معاهده صلح پاریس برای آتش بس در ویتنام برنده جایزه نوبل صلح 1973 اعلام شدند ولی او حاضر نشد جایزه را قبول کند، چراکه معتقد بود هنوز صلحی در ویتنام وجود ندارد.

2 – ژان پل سارتر جایزه ادبیات نوبل 1964 را قبول نکرد. او در توضیح این عمل خود می گوید: «وقتی من یک متن را امضا می کنم ژان پل سارتر، با متنی که امضا می کنم ژان پل سارتر برنده جایزه نوبل تفاوت وجود دارد. یک نویسنده نباید به خودش اجازه دهد که به یک نهاد تبدیل شود. حتی اگر این بدل شدن به شایسته ترین شکل ممکن باشد.»

3 – بوریس پاسترناک از ترس اینکه پس از سفرش به استکهلم برای پذیرش جایزه نوبل، دولت شوروی او را مجازات کند از پذیرش جایزه نوبل ادبیات که در سال 1958 به خاطر رمانش «دکتر ژیواگو» به او تعلق گرفت سر باز زد. اما رد کردن این جایزه توسط آکادمی نوبل رد شد. در سال 1989 در سال های فضای آزاد در شوروی و آغاز فروپاشی بلوک شرق، یوگنی پاسترناک به نمایندگی پدر بیمارش جایزه را از آکادمی دریافت کرد.

4 – شاعر سوئدی اکسل کارفلت برنده جایزه ادبیات نوبل سال 1918 شد. او این جایزه را نپذیرفت چراکه خودش منشی آکادمی سوئدی بود که جایزه را اهدا می کرد. جایزه او پس از مرگش در سال 1931 اهدا شد. هرچند اهدای جایزه نوبل پس از مرگ در مقررات نوبل قبول نشده اما از آنجا که کار فلت پیش از مرگ، نامزد جایزه شده بود این جایزه به او تعلق گرفت.

نوبلی های باحال

1 – رابرت لوکاس برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال 1995 به خاطر نظریه اش با عنوان «انتظار منطقی» مجبور شد نیمی از یک میلیون دلار مبلغ جایزه اش را به همسر سابقش بدهد! درواقع اگر جایزه نوبلی برای زمان بندی یا پیش بینی وجود داشته باشد باید به همسر سابق رابرت لوکاس داده می شد، چراکه او هفت سال پیش در موافقتنامه طلاق شان ماده ای گنجانده بود که «پنجاه درصد از مبلغ هر جایزه نوبلی که همسرش دریافت کند به او تعلق بگیرد.» این ماده طلاقنامه رابرت لوکاس و همسرش 31 اکتبر 1995 منقضی می شد،ا گر لوکاس به جای سال 1995 سال 1996 جایزه می گرفت می توانست تمام مبلغ آن را برای خود نگه دارد.

2 – لیزه میتنر، دانشمند فیزیک که تحقیقاتش به ابداع «همجوشی هسته ای (فیوژن)» کمک کرد، 13 بار نامزد بردن جایزه نوبل فیزیک شد (هرچند نامزدهای جایزه هیچ گاه رسما اعلام نمی شوند)، او هیچ وقت این جایزه را برنده نشد. او را بزرگترین بازنده جایزه نوبل در تمام دوران ها می دانند.

3 – بزرگترین نام هایی که از فهرست برندگان جایزه نوبل جا مانده اند شامل فهرست بلندبالایی می شود که از طرف آکادمی نوبل نادیده گرفته شده اند: دیمیتری مندلیف، لئو تولستوی، ویرجینیا وولف، جیمز جویس، مارسل پروست، مارک تواین، هنریک ایبسن، توماس ادیسون و مهاتما گاندی.

4 – خانواده کوری تنها خانواده ای است که جایزه نوبل را پنج بار دریافت کرده است. پنج جایزه در سه رشته متفاوت. پیر و ماری کوری در سال 1901 برنده جایزه نوبل فیزیک شدند. ماری کوری به تنهایی جایزه نوبل شیمی را 10 سال بعد در سال 1911 برنده شد. دختر آن ها ایرن همراه شوهرش فردریش ژولیت – کوری در سال 1935 جایزه نوبل شیمی را دریافت کردند. هنری لوبوزیه هم که با دختر پیر و ماری کورییعنی ایو ازدواج کرده بود در سال 1965 به نمایندگی از یونیسف جایزه صلح نوبل را دریافت کرد.

5 – به نظر می رسد آلفرد نوبل بنیانگذار جایزه نوبل و مخترع دینامیت، پس از آنکه یک روزنامه فرانسوی اشتباها خبر مرگش را کار کرده بود او را «تاجر مرگ» نامید، برای اصلاح چهره خود و برطرف کردن بدنامی اش به علت تولید اسلحه و دینامیت جایزه نوبل را بنیان گذاشته است.

6 – لئونید هورویچ که در 90 سالگی در کنار 2 نفر دیگر برنده جایزه نوبل 2007 اقتصاد شد مسن ترین برنده این جایزه بود، دوریس لسینگ نویسنده زن نیز مسن ترین زن برنده جایزه نوبل در سن 87 سالگی بود.

چهره های بدنام برنده جایزه نوبل

دانیل کارلتون گاجدوسک

او که سال 1976 به خاطر کشفیاتش در کاهش دادن سرعت گسترش بیماری های ویروسی نوبل پزشکی گرفت، در سال 1997 به خاطر آزار کودکان 19 ماه به زندان افتاد.

یوهانس فیبیگر

سال 1926 به علت کشف اثر کرم های انگلی در بروز بیماری سرطان برنده جایزه نوبل پزشکی شد. این کشف بزرگ بعدها دروغ از آب درآمد.

اسحاق رابین/ شیمون پرز

سال 1994 اسحاق رابین و شیمون پرز از مقامات جنایتکار رژیم صهیونیستی در کنار یاسر عرفات برنده جایزه صلح نوبل شدند!

ویلیام شاکلی

سال 1956 به علت نقشش در ابداع نیمه هادی ها برنده جایزه نوبل فیزیک شد. او از هواداران اصلاح نژادی و یک نژادپرست متعصب بود.

نوبل اقتصاد 2011 به 2 آمریکایی رسید

دو اقتصاددان آمریکایی به طور مشترک برنده نوبل اقتصاد 2011 شدند. پایگاه اینترنتی بنیاد نوبل اعلام کرد توماس سارجنت استاد دانشگاه نیویورک و کریستوفر سیمس از دانشگاه پرینستون آمریکا برنده جایزه نوبل اقتصاد 2011 شده اند. در بیانیه بنیاد نوبل تحقیقات این دو دانشمند در زمینه اقتصاد کلان، علت اعطای جایزه نوبل اقتصاد 2011 به آن ها اعلام شده و آمده است: این جایزه به علت تحقیقات تجربی درمورد علل و اثرات در حوزه اقتصاد کلان به آن ها داده شده است.

سه زن برنده جایزه صلح نوبل شدند

جایزه صلح نوبل امسال به طور مشترک به سن زن تعلق گرفت. «الن جانسیون سیرلف»، رییس جمهور لیبریا که اولین رییس جمهور زن کشورش است. همراه «لیما بووی» از فعالان کمپین صلح در کشور لیبی که نقش مهمی در پایان دادن به جنگ داخلی 14 ساله کشورش در سال 2003 داشت و «توکل کرمان». روزنامه نگار و فعال حقوق زنان از کشور یمن از سوی کمیته نوبل به عنوان برنده جایزه صلح نوبل در سال 2011 انتخاب شدند. به گفته کمیته نوبل این سه نفر به خاطر پیشگامی در کمپین های صلح آمیز و عاری از خشونت برای دفاع از حقوق زنان و حمایت از صلح در سراسر دنیا، مدال ها و جایزه یک و نیم میلیون دلاری آن را از آن خود کردند. گفته می شود کاندیداهای جایزه صلح نوبل امسال حدود 240 نفر بوده اند که از میان آن ها می توان به «جولیان آسانژ»، بنیانگذار ویکی لیکس اشاره کرد. اما برای اعلام نام تمام کاندیداها باید تا پنجاه سال دیگر صبر کرد. مراسم اهدای جایزه نوبل روز دهم ژانویه، سالروز مرگ «آلفرد نوبل» برگزار خواهد شد.

اهدای نوبل فیزیک به اخترشناسان

طبق اعلام انجام شده در روز سه شنبه چهار اکتبر، جایزه نوبل فیزیک 2011 نیز به خاطر کشف انبساط فزاینده کیهان از طریق رصد کردن ابر نواخترها به سه محقق یعنی «سلول پرل ماتر»، «ادام ریس» از آمریکا و «برایان اشمیت» از استرالیا اعطا خواهد شد. این محققین در سال 1998 به این نتیجه رسیدند که کیهان به طور فزاینده ای تا رسیدن به مرحله ای که «بیگ فریز» نام دارد. انبساط خواهد یافت. جایزه این سه نفر 10 میلیون کرون سوئد (معادل 1/1 میلیون یورو) است که نیمی از این مبلغ به «پرل ماتر» و مابقی آن به طور مشترک به «ریس» و «اشمیت» تعلق خواهد گرفت.

دانشمند یهودی برنده جایزه نوبل 2011 در رشته شیمی

آکادمی علوم سلطنتی سوئد اعلام کرد که «دانیل ششمن»، استاد برجسته «انستیتوی فناوری» در شهر حیفا. به خاطر کشف شبه بلورها جایزه نوبل رشته شیمی امسال را از آن خود کرد. شبه بلورها از ترکیباتی هستند که تولید آزمایشگاهی آن ها پیش از این توسط شیمیدان ها غیرممکن فرض می شد. سال 1982 ششمن با کشف خود موفق شد نگاه به مواد جامد را کاملا دگرگون کند. در واقع زمانی که او کشف خود را اعلام کرد جامعه دانشمندان، تحقیقات او را رد و از اعلام این خبر به شدت انتقاد کردند. حتی اعلام این کشف باعث شد او را از گروه تحقیقاتی که در آن کار می کرد اخراج کنند. اما با تثبیت بیشتر نظریه ششمن مبنی بر تکراری نبودن الگوی قرارگرفتن اتم ها در کریستال های جامد نگرش دنیای شیمی کاملا به مواد جامد دگرگون شد.

نوبل پزشکی به سه نفر رسید

روز دوشنبه سوم اکتبر 2011 اعلام شد که جایزه نوبل پزشکی امسال به خاطر تحقیق در زمینه سیستم دفاعی بدن به سه دانشمند اهدا خواهد شد. «بروس باتلر» از آمریکا، «ژول هافمن» که در کشور لوکزامبورگ متولد شده و اکنون در فرانسه مشغول به کار است و «رالف استاینمن» کانادایی که در آمریکا کار می کند. به خاطر کشف نکات مهمی درباره سیستم دفاعی بدن انسان به این افتخار دست پیدا کردند. این تحقیق می تواند به جلوگیری و درمان سرطان و بیماری های التهابی کمک کند. هرچند «رالف استاینمن» روز 3 سپتامبر یعنی تنها چند روز قبل از اعلام نهایی در گذشت، اما کمیته مرکزی بنیاد نوبل اعلام کرد که درگذشت این دانشمند در تصمیم آنان برای اهدای جایزه نوبل به او تغییری وارد نخواهد کرد.

«توماس ترنسترومر»، شاعر سوئدی، برنده نوبل ادبیات

«توماس ترنسترومر» که به عنوان یکی از شاعران برجسته سوئدی در قرن بیستم به شمار می رود. به عنوان برنده جایزه نوبل ادبیات در سال 2011 برگزیده شد. «ترنسترومر» در سال 1931 در شهر استکهلم به دنیا آمده است. او که روان شناسی حرفه ای است، سابقه کار با کودکان مجرم و معلول را نیز در پرونده کاری خود دارد. «ترنسترومر» نوازنده پیانوی حرفه ای نیز به شمار می رود. وی در اوایل دهه نود میلادی سکته کرد و از ناحیه دست راست فلج شد. پس از آن به خود آموخت که پیانو را دوباره و این بار با دست چپ بنوازد. «ترنسترومر» 12 کتاب شعر و نثر دارد و تاکنون آثارش به بیش از 60 زبان دنیا ترجمه شده است.

سجاد پنج‌شنبه 24 فروردین‌ماه سال 1391 ساعت 01:55 ب.ظ

انعکاس

انعکاس